Argibideak
TIKETA ETA JENDEARENTZAKO ARRETA
Ongi etorri!
Gaztelugatxe bisitatzeko, sarbidea kontrolatuta duten egunetan, ibilbidea egiteko doako tiket bat erreserbatu behar da; gainerako egunetan sarrera librea da.
Beraz, Gaztelugatxera heltzean, aurretik ateratako erreserba-tiketa (paperean inprimatuta edo gailu mugikorrean deskargatuta) erakutsi behar diezu nahitaez jendearentzako arretagunean sarbidea kontrolatzen duten langileei.
Horregatik, aldez aurretik online erreserbatu beharko duzu hemen doako tiketa. Zalantzak argitzeko, hauek dira kontaktuak:
- Telefonoa: 688 73 81 47
- Helbide elektronikoa: gaztelugatxe@bizkaia.eus / espacios.naturales.protegidos@bizkaia.eus
Zure bisita-plana aldatuz gero, erreserba bertan behera uzteko eskatzen dizugu, beste pertsona batzuek Gaztelugatxe bisitatzeko aukera izan dezaten.
Jakinarazten dizugu, lekuaren balioak babesteko, eguneko 1.462 pertsonako muga ezarri da.
Ekainaren 24a, uztailaren 31, abuztuaren 29a, abuztuaren 31 eta abenduaren 30a tokiko ospakizun soziokulturaletarako erreserbatutako egunak dira. Turistei gomendatzen zaie egun horietan Gaztelugatxe ez bisitatzea.
Une oro bete beharko dira sarbideetan ematen diren aholkuak, eta errespetatu egin beharko dira osasun-agintariek ezarritako neurriak eta gomendioak.
Bisitaren egunerako aurreikusitako klimatologia (Euskalmet) kontsultatzea gomendatzen da, eta muturreko gertaera klimatologikoetarako agintarien gomendioak jarraitzea. Alerta laranja dagoen egunetan, eta osasun-gorabeherak saihesteko, eragindako orduetan Gaztelugatxeko San Joan ermitara ez igotzea gomendatzen da. Nolanahi ere, autobabes-neurriak hartzea gomendatzen da, hala nola oinetako eroso eta egokiak eramatea, eguzkitik babestea eta behar bezala hidratatzea.
Berriro eskatzen dugu. Erreserba eginda duten eta eguraldi txarrarengatik gomendioak jarraitzea erabakitzen duten pertsonei erreserba bertan behera uzteko gonbita egiten zaie online plataformaren bidez, eta beste egun bat erreserbatzeko.
Eskerrik asko.
NOLA HELDU
Gaztelugatxeko San Joaneko Natura Monumentua euskal kostaldean kokatuta dago, Bakio eta Bermeo herrien artean. Beharrezkoa da garraio publiko edo pribatua erabiltzea horren inguruetara iristeko, itsas mailako jaitsiera oinez egin beharko duzun arren.
Autobusez.
Autobusez, Bilbotik edo beste leku batzuetatik, Gaztelugatxera eta Bakiora eta Bermeora joan zaitezke abian dauden autobus-lineak erabiliz.
Horrez gainera, Bakioko begiratokitik irteten da Bakio-Matxitxako oinezkoentzako bidea, kostarekiko paralelo doana eta —ederrez betetako bi kilometro egin ondoren— Gaztelugatxeko sarreran uzten gaituena (Urizarretako sarbidea).
Trenez.
Ezinezkoa da Gaztelugatxeraino zuzenean trenez iristea, baina bai Bermeoraino, Euskotrenen E4 linearen bidez. Ostean Gaztelugatxerainoko ibilbidea autobusez egin daiteke.
Euskotren-eko E4 linearen ordutegia
Autoz.
Bilbotik 45 minutura dago Gaztelugatxe. Aukera gomendagarriena BI-631 errepidea jarraitzea da, Loiuko aireporturako norabidean. Aireportua atzean utzita, Mungiarantz jo, eta herrira sartu beharrean BI-2101 errepidea aukeratu, Bakiorantz. Bakio erditik zeharkatu ostean Gaztelugatxe ikusiko duzu ezkerraldeko lehiatilatik.
Ordea, bertara Gernikatik joan nahi baduzu BI-2235 errepidetik joan behar duzu, Bermeo noranzkoan. Bermeo herrira iritsi ondoren errepide horretatik jarraitu behar duzu beste 10 minututan. Guztira tarte osoa egiteko gutxi gorabehera ordu 1 beharko duzu
Aparkalekua
Aparkalekuetara BI-3101 errepidetik iristen da. Aparkaleku nagusia sarreran dago, Jendeari Arreta Eskaintzeko Gunearen ondoan.
Kontua da Gaztelugatxera bisitari asko hurbiltzen dela eta horregatik aparkaleku horiek beterik egoten direla, batez ere egunaren erdiko orduetan (10:00-16:00). Ondorioz, Bakio eta Bermeo herrietan kokatuta dauden aparkatzeko esparruetan aparkatzea gomendatzen da, eta leku horietatik Gaztelugatxera iristen den autobusa hartzea.
SARBIDEAK ETA IBILBIDEAK
Sarbideak
Sarrera kontrolatuta dagoen egunetan (ikus egutegia) ibilbidea egiteko aurretiaz doako tiketa erreserbatu beharko da online, gainerako egunetan sarrera librea da.
Urizarreta da sarbidea. Bidea 1.200 metroko trazatu malkartsua du, eta % 35eko malda. Bestalde, Ermurainoko ibilbidean, 1.600 metro egingo dituzu, % 15eko maldarekin.
Ibilbidea egiteko eta baselizara doazen 241 eskailera-mailak oinez igotzeko, komenigarria da arropa eta oinetako erosoak janztea. Kontuan hartu malda handiko leku batetik ibiliko zarela. Ura eramatea gomendatzen dizugu.
Ibilbideak jarduera fisiko handia eskatzen du, eta, horregatik, ez da gomendagarria osasun-arazoak eta ibiltzeko zailtasunak dituzten pertsonentzat, ezta haur-kotxea eramaten dutenentzat ere.
Lurraren egoera eta maldak direla eta, Gaztelugatxeko baselizako bisita ez da gomendagarria disfuntzio fisikoren bat duten pertsonentzat, bereziki mugikortasun-arazoak dituztenentzat. Paisaia Ermuko ibilbidean dagoen begiratokitik ikustea proposatzen dugu.
Udan eta egun eguzkitsuetan ez ahaztu eguzkitako krema erabiltzea.
Xehetasun gehiago eskatu sarrerako aparkalekuan dagoen jendearen arretarako gunean.
Ibilbideak
Gehiagorako gogoz geratu bazara, inguruko beste interesgune batzuk ezagutzeko beste ibilbide edo bidezidor bat ere badago.
Gaztelugatxe bidezidorra (Bakio-Matxitxakoko faroa, Urizarretatik): 5,6 Km.
Gogoratu naturagune babestu bat bisitatzen ari zarela eta, beraz, bertako natura-balioak mantendu eta bultzatzeko oinarrizko zenbait arau errespetatu behar direla.
Debekatuta daude honako jarduera hauek: kanpaldia, eskalada, sua egitea, zarata egitea, zaborra uztea, urpekaritza, ibilgailuekin ibiltzea, aparkatzeko egokitutako tokietatik kanpo aparkatzea, dronekin ibiltzea eta, orokorrean, tokiko lasaitasuna eteten duen eta flora eta fauna kaltetzen duen jarduera oro.
Zure igarotzeak utzi behar duen arrasto bakarrak oroitzapena eta itzultzeko gogoa izan behar dira. Lagundu iezaguzu helburu hori erdiesten.
KOMUNAK
Gaztelugatxe inguruan, bi puntutan jarri dira komunak:
- Urizarretako sarreran dagoen jendeari arreta eskaintzeko gunearen ondoan.
- Ermuko kontrolgunearen ondoan.
Kontuan izan bisitaren iraupena, gutxi gorabehera, bi ordu eta erdikoa dela, eta horiek direla inguruneko komun bakarrak.
BOTIKINA
Jendeari arreta eskaintzeko ordutegiaren barruan (goizeko 10etatik arratsaldeko 7etara) Jendeari Arreta Eskaintzeko Guneek lehen sorospenetarako botika-kutxa txikia dute bisitan gerta daitezkeen gorabehera txikiei aurre egiteko.
Halaber, Gaztelugatxe desfibriladoreak badituen tokia da.
PIKNIKA
Piknikak egiteko mahaiak daude Ermuko ibilbidean zehar.
INFORMAZIO TURISTIKOA
Gaztelugatxeri buruzko informazio turistikoa ikus dezakezu visitbiscay webgunera sartuz
JOLASGUNEA
Gaztelugatxeko San Joan Monumentu Naturalera joateko bidean, Matxitxakoko ibilbidetik, Lurgorriko zabalgunea kokatuta dago. Gune honi lotutako informazio guztia hemen aurkitu dezakezu.
Natura - Natura Monumentua
Natura Monumentua
Bere oparotasun naturala, paisaia-aberastasuna eta hauskortasuna direla eta, Gaztelugatxe biotopo babestua izendatu zuten 1998an eta 2023an Natura Monumentua izandatzera pasa da. 2013an, Natura 2000 Sarean sartu zen: kontserbazio bereziko eremua (KBE) eta hegaztientzako babes bereziko eremua (BBE) da. Natura Monumentuak ekosistemak babesteko helburua dauka eta bitxitasuna, edertasun ikusgarria eta bakantasuna ditu bereizgarri. Tamaina txikiko guneak dira, non erabilera publikoa araututa dagoen.
Ziurrenik, bisitarientzako elementu deigarrienak San Joan baseliza bera, Akatx uhartetxoa eta Matxitxako lurmuturra dira. Azken puntu horrek, Bermeoko kostaldeko gunearekin batera, euskal kostaldeko lehen itsas erreserba ezarri zen enklabea zedarriztatzen du.
Itsas hondoa
Neurri handiko algak aurkitzen ditugu, adibidez, Laminariak edo Saccorhizak. Horiek funtsean arrokatsua den itsas hondoan finkatuta daude eta gune ezin hobea osatzen dute harrapakari handien zenbait espeziek (esate baterako, morenek edo itsas aingirek) eta beste espezie txikiago batzuek (hala nola txitxarroek, lupiek edo panekek) arrainkumeak izateko.
Ura kalitate onekoa eta gardena denez, oxigeno-kontzentrazio egokia daukanez eta kutsatzailerik ez duenez, espezie-aniztasun handia dago. Gainera, hain sakonak ez diren zonetan, kare-algen (Lythophyllum eta Corallina) eta alga gorrien (Gelidium) artean, beste animalia batzuk ere badaude, adibidez, dontzeilak, karraspioak, babuxak, aktiniak, lanpernak, holoturiak, trikuak, nekorak, txangurruak eta olagarroak.
Gaztelugatxeko biotopo babestuan debekatuta daude itsaski-bilketa eta urpekaritza.
Lurreko aberastasuna
Gaztelugatxeko Monumentu Naturalak duen itxura harrigarria milaka urteko higaduraren emaitza da: denbora, olatuak eta arrokak paisaia magiko bat eratuz joan dira, ia eguzki-izpi bakoitzarekin profil desberdin bat erakusten duena.
Formazio geologiko anitzeko ikuskizunak (itsaslabarrak, uhartetxoak, lurmuturra, flyscha…) berehala harrituko du bisitaria; horietan, material silizeoak ekialdeko eremuan dira nagusi eta tuparri-buztinezko flyscha osatzen dute. Karezko materialak, ordea, mendebaldean gailentzen dira eta Gaztelugatxe, Akatx eta Artatia Puntaraino heltzen dira.
Akatx uhartetxo bakartiak Kantauri itsasoko marea-aldaketa biziei aurre egiten die eta santutegi menderaezina da balio paregabeko itsas hegaztientzat, adibidez, ekaitz-txori txikiarentzat (Hydrobates pelagicus); gaueko hegazti txiki hori horrelako zona bakanduetan bizi da, lurreko mehatxuetatik urrun. Oso zaila izaten da ikustea, ekaitz bizietan izan ezik, une horietan kostaldera hurbiltzen baita babes bila. Kaio hankahorien (Larus michahellis) eta ubarroi mottodunen (Phalacrocorax aristotelis) populazioak orobat gailentzen dira, baita belatz handien (Falco peregrinus) koloniak ere.
Florari dagokionez, Matxitxako lurmuturreko harkaitz malkartsuetan, itsasoaren eta haizearen eraginpean, Armeria euskadiensis espeziaren populazioak daude, euskal kostaldeko endemismo ederra, baita basolibondoa ere (Olea europea), oraingo olibondoaren basa-arbasoa.
Artadi kantauriarrak eta kostaldeko txilardiek biodibertsitate handia dute, faunarentzako aterpeak dira eta Natura Monumentuko kostaldeko magalak hartzen dituzte.
Paisaia-aberastasun eta -balio handiko beste puntu bat Atxuloko ingurunea da: Bakioko harkaitz horietan ere, olatuek urpeko paisaia paregabeak eta haitzulo ugari modelatu dituzte.
Matxitxako lurmuturra
Matxitxako lurmuturra kostalde kantauriarreko lurmutur irtenena da. Bermeo eta Gaztelugatxe artean dago eta bi itsasargi daude hor: bata 1852koa da, farozain batek zaintzen zuen eta “zaharra” esaten zaio, eta bestea, “berria”, automatikoa da, 1909koa.
Udatik udazkenera, zetazeoak behatzeko leku bikaina da: izurdeak, kaxalote arruntak, zereak, pilotu-izurdeak, orkak eta xibartak. Negu-pasarako migratzen duten hegaztientzako behatoki ezin hobea ere bada. Lurmuturrean zenbait hegazti umatzen dira, adibide, harkaitz-zozo urdina eta pitxartxar burubeltza, eta belatz handiak ehizatzen duen ohiko lekua da.
Gaztelugatxeren panoramika zoragarria ikusteko aukera ematen duen paisaia apartaz gozatzeaz gain, Matxitxako lurmuturrean tokiko kultura-ondarea agerian uzten duten aztarnak ere aurki daitezke: Gerra Zibileko kanoi-bateria zaharra, talaia, bolborategia, etab.
Historia
San Joan Baseliza
Gaur egun ikusten dugun baseliza ez da jatorrizkoa: gertakari batzuk direla-eta, hala nola guduak edo suteak, eliza zenbait aldiz berreraiki behar izan da.
Uste da lehen baseliza IX. mendean eraiki zela eta XII. mendean komentu bihurtu zela.
Baselizak defentsa-helburu bat ere izan zuen, hain zuzen, Bizkaiko jaurerriaren boterea babestekoa. Beste egitate historiko batzuen artean, Alfonso XI. Gaztelako erregeak 1334an Gaztelugatxe setiatu zuen, Juan Núñez de Larari jarraituz. Azken hori haitzean gotortu zen beste zenbait zaldun bizkaitarrekin, eta hilabetez baino gehiagoz eutsi zien erasoei:
(…) eta horregatik Bermeotik irten zen eta San Joan haitza inguratu zuen, hortik bi legoara baitzegoen; eta haitz hori oso indartsua da, itsaso guztiak inguratzen duelako, sarrera estu bat bakarrik izan ezik. Eta erregea han finkatu zen eta hari aurre egiteko tresnak ekartzeko agindu zuen eta hilabetez geratu zen han. Eta haitzaren barruan aitoren semeen konpainia ona eta ugaria zegoen, eta jaki anitz zeuzkaten: eta horregatik erregeak ezin izan zuen bereganatu han egon zen bitartean (…).
Era berean, Kantauriko olatuek etengabe astintzen duten uhartetxo arrokatsu hori iritsiezina denez, altxorrak ezkutatu behar zituela imajinatu zuten, eta horren ondorioz eraso asko egin dira: besteak beste, XVI. mendearen bukaeran, esaten da Sir Francis Drake kortsario ingelesak baseliza erre zuela eta Arroxelatik zetozen heretiko higanotek Izaro eta Gaztelugatxe hartu zituztela, han aurkitu zuten guztia lapurtu, eta ermitaua itsaslabarretik amildu zutela. Azken gertaera 1978an jaso zen, baseliza suak hartu zuenean eta suntsituta geratu zenean. Horren ondorioz, haren azken berreraikuntza garrantzitsua egin zen, 1983an.
Tradizioak
Gaztelugatxeren jatorri etimologikoa “Gaztelu-aitz”etik (gazteluko haitza) etor daiteke. Itsasoari aurre egiten dion enklabe honek magia inspiratzen du, bai urrutitik begiratzen dugunean bai harmailetatik doan bide estuari ekiten diogunean, eta honen ondorioz, tradizio asko daude Gaztelugatxeko Donianeri buruz. Adibidez, hauek aipa ditzakegu:
- Bermeoko arrantza-ontziek, hegaluze-kanpaina luzeetan lan egitera irteten direnean, ababorrera eta istriborrera egiten dute zenbait aldiz santuak zortea ekar diezaien, eta gauza bera egiten da itsasontzi bat inauguratzen denean.
- Gutxi gorabehera XVII. mendetik aurrera, ohitura bihurtu zen Bermeoko Udala Gaztelugatxe, Izaro eta Demikura prozesioan joatea jurisdikzio-jabetzako aldarrikapenak burutzera. Gaur egun oraindik joaten dira Gaztelugatxera, abuztuaren 29an.
- Egutegiko beste data garrantzitsu bat ekainaren 24a da, San Joan jaiak, erromeria bat egiten baita. Jendetza handia joaten da baselizara erromesaldian, promesak betetzera edo soilik santuari eskerrak ematera. Lore-oparia egiten zaio 1963an itsas hondoan, uhartetxo zoragarri horren ondoan sortzen diren arku naturaletako baten azpian, jarri zen Ama Birjinaren irudiari. Urtean beste bitan bakarrik ematen da meza baselizan: uztailaren 31n, San Ignazio Loiolakoaren egunean, eta abenduaren 30ean.
- Era berean, fededunek beren gaitzak sendatzeko jotzen duten San Joanengana: buruko mina sendatzeko (objekturen bat utziz, hala nola txapela, zapiak…), lo-arazoetarako edo ugalkortasun-arazoetarako (Santa Anaren irudiaren ondoan haurtxo-arropak utziz).
Kondairak
Gaztelugatxeko ondare- eta historia-balio ukaezina da, eta horren inguruan, aintzinatik sortu dira kondaira eta erritu ugari.
Azken mailan, tenpluaren alboan, aztarna bat dago. Kondairaren arabera, San Joan Bataiatzailea hiru oinkada luzetan bakarrik heldu zen Bermeotik baselizara. Utzitako lau aztarnak hemen omen daude: lehena, Bermeoko San Joan arkuan; bigarrena, Itsasalde baserriaren ondoan; hirugarrena, Burgoako muinoan; eta azkena baselizara heldu aurretiko azken mailan ikus daiteke. Hor, zizelkatutako inskripzio bat irakurri ahal da, “San Juan” dioena.